Naddniestrzańska Republika Mołdawii, to państwo nie uznawane na arenie międzynarodowej. To także Kresy I. Rzeczypospolitej barwnie opisywane w Trylogii Henryka Sienkiewicza. Ten wielokulturowy obszar o wielkości porównywalnej do czterech polskich powiatów zamieszkuje do dziś liczna Polonia. Szczególne miejsce na tej mapie zajmują wsie: Słoboda Raszków i Raszków oraz miasto rejonowe Kamienka. Tam od 2010 roku realizuje swoje działania Towarzystwo Kulturalne „Echo Pyzdr”. W ostatnich latach do współpracy przystąpiły Starostwo Kaliskie i Gmina Blizanów w Polsce oraz Rejon Kamienka i gmina Słoboda Raszków w Naddniestrzu. W sierpniu 2018 r. Starostwo Kaliskie podpisało porozumienie o współpracy z Rejonem Kamienka, a 14 października 2019 r. Gmina Blizanów podpisała podobne porozumienie z odpowiednikiem w Słobodzie Raszków, w rejonie Kamienka. Pomiędzy tymi ważkimi wydarzeniami TK Echo Pyzdr rozwijało, we współpracy z mieszkańcami naddniestrzańskich środowisk, kilka równoległych działań, których kulminacja przypadła na minione dwa dni: 13 i 14 października 2019. Trzy delegacje z Pyzdr, Kalisza i Blizanowa odbyły podróż z Polski do Słobody Raszków jadąc busami przez Słowację, Węgry, Rumunię, Mołdawię do Naddniestrza. Wika i Przemo Kowalscy z Pyzdr oraz filmowiec Sebastian Czech z Warszawy wyruszyli najwcześniej zatrzymując się w Jarosławiu w Małopolsce, by odebrać płaskorzeźbę wykonaną przez firmę kamieniarską „Vetro”, a zaprojektowaną przez Pyzdrzankę Grażynę Marszewską. Koszt wykonania kamiennej tablicy (5000 zł) pokryły samorządy Blizanowa i Starostwa Kaliskiego. Treść tablicy nawiązuje do dramatycznej historii wsi Słoboda Raszków z lat 70.tych. Mieszkańcy, w 90% Polacy, zbudowali wbrew władzom kościół, który służył miejscowym katolikom. Kościół został zburzony w niezwykle dramatycznych okolicznościach, po odprawieniu pierwszej mszy świętej. Wspólnota katolicka przetrwała dzięki determinacji mieszkańców i niezłomności kapłanów, którzy odprawiali potajemnie msze św. w prywatnych domach przez około 10 lat. Zachowana do dziś Biblia, którą ukrywano przed władzami, służyła nie tylko pogłębianiu wiary, ale też nauce języka polskiego. W końcu lat 80.tych katolicy zostali obdarowani przez prawosławną współmieszkankę niezwykłym darem. Przekazała ona swój dom rodzinny wraz z dużą działką z przeznaczeniem na kościół katolicki. Wkrótce po tym, pod wpływem gorbaczowskiej pieriestrojki, ustały represje religijne i można było ponownie przystąpić do budowy kościoła. Do dziś służy on mieszkańcom. Historię tę opowiada film dokumentalny „Rezurekcja” zrealizowany przez TK Echo Pyzdr i wolontariuszy: Aleksandr Czernyi (zdjęcia z drona), Sebastian Czech (reżyseria), Tomek Pieniak (montaż i dźwięk), Piotr Walichnowski (animacje), Magdalena Adamczewska (fotografie), Inha Czech (tłumacz). TK Echo Pyzdr dofinansowało film w kwocie 5000 zł.
Delegacja TK Echo Pyzdr spotkała się, jeszcze na terenie Rumunii, z delegacjami samorządowymi z Blizanowa i Kalisza, by dalszą drogę do Naddniestrza realizować wspólnie. Wika Kowalska jako organizator wyprawy realizowała formalności na kolejnych przejściach granicznych. Nie było pewności, że uda się przewieźć wszystkie dary pomiędzy Unią Europejską a Naddniestrzem. Ale udało się! Delegacja z Blizanowa: Sławomir Musioł – wójt, Stanisław Niklas – dyrektor GOK, Karina Walczak – kierownik referatu rolnictwa, przewiozła m.in. tablicę interaktywną dla szkoły w Słobodzie Raszków, doposażoną dodatkowo w projektor i oprogramowanie wraz z kursem języka polskiego. W Słobodzie Raszków nauczany jest do dziś język polski. Obie delegacje przewiozły liczne dary dla mieszkańców, a TK „Echo Pyzdr” dodatkowo planszę informacyjną w j. polskim i rosyjskim, na której opisana została przez mieszkańców historia parafii w Słobodzie Raszków. Starostwo Kaliskie wydelegowało do wyjazdu: Krzysztofa Nosala – Starostę, Janusza Nowaka – członka Zarządu Powiatu oraz Jana Kłysza – przewodniczącego Rady Powiatu. Dzięki udziałowi osób decyzyjnych w obu delegacjach samorządowych możliwe było bieżące podejmowanie decyzji o kierunkach dalszej współpracy z Tatianą Malczuk – wójtem gminy Słoboda Raszków oraz Włodimirem Bychkovem – burmistrzem miasta Kamienka i merem rejonu Kamienka.
Prapremiera filmu „Rezurekcja”, odsłonięcie pamiątkowej tablicy oraz okolicznościowa msza święta zgromadziły całą społeczność. Przybył także Ambasador RP w Mołdawii dr Bartłomiej Zdaniuk. Wika Kowalska wręczyła, w imieniu TK Echo Pyzdr”, nagrodę stypendialną „Mecenat 2019” za bardzo dobre wyniki w nauce oraz aktywne zaangażowanie na rzecz lokalnej społeczności stypendystce Dianie Malczuk. Stypendia w wysokości 2000 zł przyznawane są przez TK Echo Pyzdr młodzieży polonijnej w Słobodzie Raszków od roku 2016. Wsparcia w edukacji młodzieży polonijnej udziela także Starosta Krzystof Nosal, który objął opieką „rodzicielską” dwoje uzdolnionych Słobodzian: Andreja i Nastię. Oboje rozpoczęli naukę w Kaliszu kolejno w 2018 i 2019 roku.
Ta nasycona wydarzeniami wizyta zrodziła wiele pomysłów na współpracę. Trwa nabór do instytucji grantodawczych w Polsce. Składane są wnioski przez wszystkich partnerów.
Opisane wyżej wydarzenia zostały zrealizowane ze środków własnych uczestników oraz dzięki pracy wolontariuszy. TK Echo Pyzdr nie otrzymało na 2019 rok, niestety, żadnego dofinansowania na potrzeby Polonii naddniestrzańskiej. Wnioski będą nadal składane. Bez dofinansowania ze środków państwowych trudno będzie w istotny sposób kontynuować wsparcie.
Wika Kowalska